GEDRAG
Focus op positief gedrag
Gezonder leven gaat over gedragsverandering. Wat mensen niet helpt is; kijken wat niet lukt. Focus op, en beloning van positief gedrag is vele malen effectiever.
DOOR Maria Menger (Organisatie en Leefstijl Psycholoog) en Pascal de Wijngaert (Arbeid en Gezondheids Psycholoog), beiden zijn werkzaam in de eigen praktijk en verbonden als psychologen aan 111.NL
Niets is zo lastig als het veranderen van ons gedrag omdat we vaak al jaren gewend zijn het op een bepaalde manier te doen. Gedrag verandert daarom alleen als we het zelf ook echt willen. Vanuit intrinsieke motivatie, want als het van buiten komt houdt het vaak geen stand. Gezond(er) leven vraagt om gedragsverandering. Wat zijn nu de sleutels tot succes?
Bewust en onbewust
Gedrag bestaat deels uit bewuste handelingen -al dan niet waarneembaar- waarbij iemand vanuit een heldere overweging iets doet of juist nalaat. Maar er is natuurlijk ook geconditioneerd gedrag, waarbij iemand niet meer weet waarom hij of zij iets doet en zich er evenmin van bewust is dat het wellicht geen functie meer heeft, of zelfs een negatieve bijdrage levert aan zijn of haar welzijn.
Willen is niet genoeg
Je gedrag veranderen om ander resultaten te krijgen. Hoe doe je dat? “Je moet het willen”, zeggen we dan. Maar willen is niet de enige sleutel tot ander gedrag. Het gaat ook om bewustzijn van je eigen verantwoordelijkheid. Daardoor wordt zelf het veranderingsproces aansturen pas mogelijk. En dat vraagt behalve geduld en doorzettingsvermogen, ook inzicht in de schadelijkheid van je eigen gedrag op de langere termijn.
Weerstand bieden valt niet mee
Helaas is het voor velen erg moeilijk om weerstand te bieden aan gedrag dat op de korte termijn belonend is. Kijk alleen al naar de vele wetenschappelijke experimenten die aantonen dat weerstand bieden aan korte termijn beloningen, zeer lastig is. En misschien zit daar ook wel een oplossing. Want als je een groot doel opknipt in korte termijndoelen, en bij elk succes beloond wordt, dan is de kans groter dat je het grote doel gaat halen.
Positief resultaat is de beste stimulans
Iedere (zorg)professional die ermee te maken krijgt, snapt dat mensen hier soms een beetje hulp nodig hebben. Ook uit eigen ervaring wellicht. We zijn immers allemaal mens.
Maar hoe stimuleer je iemand om vanuit intrinsieke motivatie het ook te doen, te kunnen én vol te houden?
Onze ervaring is dat als we de focus op positief gedrag leggen, dit vele malen effectiever is. Dus niet het aantal keren tellen dat je nog snoepte na het avondeten, maar vooral kijken naar al die keren dat het je gelukt is om ’s avonds gezonde etenswaar te snacken. Hierdoor oefent iemand zelf invloed uit op zijn of haar positieve conditionering, ontstaat er meer zelfwaardering rondom succesvol gedrag en wordt het gemakkelijker vol te houden.
Wat is nodig in deze fase?
In een gezamenlijk opgesteld Plan van Aandacht worden de verschillende fases benoemd, waarbij een vergezicht wordt geschetst waar de deelnemer naartoe wil werken. ‘Het gaat niet om de boot bouwen maar waar je met deze boot naar toe wilt.’
Van belang is hierbij ook dat de deelnemer leert op positieve wijze met zichzelf in gesprek te gaan. In plaats van zichzelf bijvoorbeeld bevelen toe te snauwen, leert de deelnemer op meer vriendelijke wijze met zichzelf in gesprek te gaan (ik mag fouten maken en kan terugvallen en toch weer in de flow komen, ik kan mijn leven een positieve wending geven).
Positief resultaat is de beste stimulans
Aandacht en de inzet van techniek gaan bij 111 hand in hand. De technologische ontwikkelingen gaan razendsnel en bieden steeds meer mogelijkheden om te helpen bij duurzame gedragsverandering. Denk aan de smartwatches en smartphones in combinatie met spelelementen die kunnen ondersteunen om op een vriendelijke, verrassende en speelse manier te stimuleren en motiveren.
Hierbij wordt veel aandacht gegeven aan de programmering ervan. Wil je meer bewegen? Dan trilt die smartwatch als je te lang stilzit. Wil je bewuster omgaan met je voeding? Dan kan de app op je smartphone je, op voor jouw kritieke momenten, attenderen op het nuttigen van een gezonde snack of het drinken van een glas water. Ook krijgt een deelnemer meer zicht op slaappatronen. Een goede nachtrust staat aan de basis van mentale, fysieke en emotionele vitaliteit. De 111App kan zelfs helpen bij de aandacht voor sociale contacten; een kort berichtje om regelmatig je dierbaren te bellen of iemand te bezoeken. Uiteraard is dit alles afhankelijk van de persoonlijke doelen van de deelnemer.
‘Het gaat niet om de boot bouwen maar waar je met deze boot naar toe wilt.’
Krachtige verbindingen
Kern van het verhaal is dat persoonlijke aandacht in combinatie met technologie, helpt bij het versterken van helpend gedrag richting vooraf gestelde persoonlijke doelen, waarbij de nadruk ligt op de beloning ervan. Door te focussen op positief gedrag en positieve resultaten. Zo worden krachtige verbindingen gelegd die aan de automatische gedragspatronen worden toegevoegd.