Wortel of stok?
Hoe krijg je een ezel in beweging? Door het dier een wortel voor te hangen of door het met een stok te slaan? De metafoor wordt vaak gebruikt om aan te geven of je gedrag veranderd krijgt door de positieve kant te benadrukken of juist de negatieve kant. Ofwel wil je roken (even extreem gesteld) zien als een misdrijf tegen de mensheid en er alles aan doen om het te verbieden? Of ga je uit van een noodlottige verslaving die je te lijf moet gaan met goede bedoelingen om de roker te bewegen met roken te stoppen. Wordt het de wortel of de stok?
door Gerard van Vliet | initiatiefnemer van 111
Kantelpunt?
Recent pleitten patiënten en specialisten via het KWF ervoor om de stok te hanteren. Verbied simpelweg de verkoop van tabakswaren, zodat de gebruiker ervan het niet meer ‘zomaar’ kan kopen. Want iedereen moet nu toch wel weten hoe dodelijk roken is en de ezel (lees: roker) wil niet luisteren. Alle sympathie van mijn kant, want ik heb een hekel aan roken en daarmee aan (openlijke) rokers. Ik heb me ook nooit kunnen voorstellen hoe je met plezier een asbak kunt kussen, maar goed. Toch, als dit kan, vraag je ook met hetzelfde gemak en recht om een verbod op drugs, een verbod op ongezond voedsel, een taks op een gehaktbal, een verbod op CO2 uitstoot (dus weg vervuilende industrie, fijn stof, enzovoorts). Want de ezel wil ook daar niet luisteren.
Voorkomen is beter..
..dan genezen, helemaal eens. Maar de grenzen aan een dergelijk beleid zijn akelig in hun gevolgen. Bij overgewicht extra premie voor je verzekering? Geen stoel in het theater omdat je te dik bent? Geen baan als je ongezond gedrag vertoont? Op de zwarte lijst omdat je in de ‘verkeerde’ wijk woont? Drie keer een depressie en je mag niet meer langs ‘af’? Je merkt het, een integrale afweging tussen collectieve last en individuele vrijheid, want daar hebben we het over, is uitermate lastig. Voor je het weet hoor je in het ene geval bij de ‘goeden’ en in het andere geval bij de ‘kwaden’. Wedden dat je het in het laatste geval ‘onrechtvaardig’ vindt? Handen af van mijn gehaktbal!
Don't give up
Gelukkig zijn er genoeg specialisten die het nog niet opgegeven hebben. Zoals, in het geval van roken, vaatchirurg Joep Teijink (zie #artsenslaanalarm) en cardioloog Joan Meeder (zie op Tabaknee). Beiden erkennen dat het niet makkelijk is, maar willen de nadruk leggen op wat goed voor je is, in plaats van wat slecht voor je is. En ze hebben in mijn ogen meer dan gelijk. Het begrip ‘preventie’ heeft in gedachten nog maar nauwelijks invulling gekregen, laat staan in de praktijk. Neem het befaamde preventie-akkoord dat gebukt gaat onder de tegenstrijdige belangen. Dat akkoord heeft een heel klein beetje geroken (sorry voor de woordspeling) aan de praktijk, maar ook niet meer dan dat.
Gerard van Vliet is naast mede-initiatiefnemer van online magazine ‘Leefstijl is...’ ook initiatiefnemer van 111, Food2Smile en Vending2Smile, allemaal sociaal maatschappelijke gezondheidsinitiatieven. Eerder was Gerard founder van High Five Health Promotion, medeoprichter van C3, docent Ziekenhuismanagement en de auteur van o.a. Het Vitaliteit Boek en De Vitale Organisatie. gerard@111.nl | Gerard op LinkedIn
"Leefstijlgeneeskunde wordt pas een actief begrip als er iets te behandelen valt. Zo lang er niks te declareren valt, geen aandacht."
Mag ik de code?
Wie behept is met de zorgbacil ziet preventie pas op de oogbol verschijnen als iemand binnen komt wandelen met een te behandelen zorgprobleem. Leefstijlgeneeskunde wordt pas een actief begrip als er iets te behandelen valt. Zo lang er niks te declareren valt, geen aandacht. We zijn in de zorg helemaal niet commercieel (dream on), maar zonder declaratiecodes of subsidie komen we over het algemeen niet in beweging. Ziektekostenverzekeraars doen op dat gebied nogal eens aan ‘whitewashing’ door te pochen met apps of experimentjes. In de praktijk kom je niet voorbij de Chief Whitewash.
Positief, alstublieft
Ik hoop van ganser harte dat onze collectieve creativiteit en overredingskracht nog lang niet is uitgeput. Er is in die zin een bijna onuitputtelijke bron, die ik ‘WIJ(s)heid’ ben gaan noemen. WIJ hebben met elkaar opgeteld zoveel kennis, kunde, ervaring, mogelijkheden en kansen om met elkaar te delen, dat WIJsheid ontstaat. Een WIJsheid die telt als je bereid bent te delen. Het maakt dat we in staat zijn onze ouders, kinderen, familie, buren, collega’s (want het moet in de directe sociale kring gebeuren) te overtuigen van een meer positieve, preventieve houding. We weten immers dat sociaal economische omstandigheden en groepsgedrag vaak doorslaggevend zijn. Simpel zeggen dat beter eten en meer bewegen het wel doen, doet afbreuk aan die WIJsheid en wijst op verfoeilijk ezel-gedrag. Om af te sluiten met die ezel: positief beklijft uiteindelijk beter dan negatief.
